Hayatımızın birçok alanında benzer kavramları duyarız, “kullanıcı dostu”, “doğa dostu”, “bütçe dostu” hepsinde anlatılmak istenen ikâme araç, gereç ya da hizmetlere göre daha ekonomik, daha çevreci, daha hızlı ve kolay bir ürün ya da hizmet sunmalarıdır.
Kargo dostu havalimanını kavramını da hava kargo gönderilerinin göndericeden alıcıya kadar geçen süre içiresinde tüm işlemlerini kolaylaştıran ve bu sürecin maliyetinin düşmesine katkıda bulunan havalimanı şeklinde tanımlayabiliriz. Amaç hava kargo taşımacılığının olabildiğince hızlı ve düşük maliyetle gerçekleşmesini sağlamaktır.
Kargo dostu havalimanı nasıl olmalıdır?
Forwarderler, havayolları ve diğer müşterilerin ihtiyaç duyacağı ofisler, antrepolar, self handling olanakları, vergi ve harç teşviki olan gümrüklü antreposunun olduğu, serbest ticaret bölgesi kapsamında olan bir havalimanı olmalıdır.
Gece uçuş yasağının olmamalı ve 7/24 operasyon yapılabilir bir havalimanı olmalıdır.
Slot kısıtlamaları olmamalıdır.
Pist uzunluğu, genişliği ve mukavemet değerleri büyük kargo uçaklarının(B747-8F,A380F ve AN-225 Mriya v.b.) operasyonları için yeterli olmalıdır.
Kargo uçakları için yeterli miktarda park pozisyonu olmalıdır.
Handling şirketleri ve havayolları için yeterli araç-gereç park ve depolama alanı olmalıdır.
İklim koşulları her mevsimde operasyon yapmak için uygun olmalıdır.
Outsized kargoların handlingi için gerekli ekipman ve tebrübeli eleman bulunmalıdır.
Canlı hayvan operasyonları için yeterli saha, gerekli ekipman ve hatta evcil hayvan oteli bulunmalıdır.
Diğer özellikli kargolar için yeterli ve güvenli handling ve depolama alanı olmalıdır.
Sistem içerisindeki devlet kurumları ve özel kurumlar ile işbirliği içinde olmalıdır.
Gümrük işlemleri kolay ve hızlı yapılabilmelidir. Bunun için kanuni ve teknolojik altyapı olmalıdır (Elektronik bilgi değişim bağlantısı, e-airwaybill uygulaması v.b.)
7/24 ulaşılabilir gümrük, ziraat, veteriner ve güvenlik otoriteleri mevcut olmalıdır.
Teknik bakım hizmetleri ve yedek parça stoğu olmalıdır.
Ana tren ve otoyol bağlantılarına yakın olmalı ve ayrıca hava kargo pazarlarına da yakın olmalıdır.
Deniz taşımacılığı mümkün olan bir bölge için liman bağlantısı olmalıdır.
Karayolu aktarması için havalimanı yakınında kamyon aktarma merkezi olmalı (hatta havalimanına tümleşik) bütün büyük yerleşim merkezlerine gece ve gündüz parsiyel kamyon servisi olmalıdır.
Self handling olanakları dışında üçüncü şahıslar tarafından işletilen ramp ve antrepo hizmetleri olmalıdır.
Yetkili otoriteler konma ve konaklama ücretlerini mümkün olduğunca düşük seviyelerde tutmalıdır.
Birden fazla akaryakıt şirketi olmalı ve rekabetçi bir fiyat politikası uygulanıyor olmalıdır.
Hâlihazırda havalimanından operasyon yapan “feeder” havayolları olmalıdır.
Amerika ve Avrupa Birliği tarafından istenilen güvenlik standartlarına uygun bir güvenlik altyapısına sahip olmalı, bu standartlarda operasyonlar yapılabilir olmalıdır.
Kargo dostu havalimanları kime ne kazandırır?
Forwarderler için;
Devamlı ve yeterli kapasite sağlayan kargo uçuşları ile talebe uygun servisler sunarlar. Havalimanındaki işlem sürelerinin kısalması neticesinde dağıtım süreleri kısalır.
Havalimanındaki süreç yönetimi ve handling olanakları sayesinde tedarik zinciri yönetimi etkin olarak yapılabilir.
Mevcut büyük havalimanlarından daha düşük operasyonel maliyetle işlem yapılabilir.
Havayollarının elde ettikleri düşük maliyet avantajını forwarderlere yansıtabilirler.
Sistem içerisindeki tüm bileşenlerin süreç kontrolünün sağlanabiliyor olması havayolu/forwarder ortaklığına rekabetçi bir üstünlük sağlar.
Havayolları için;
Tüm maliyetlerde ama özellikle konma-konaklama, ramp, antrepo, teknik bakım, ekip ve yakıt gibi önemli maliyet kalemlerinde tasarruf sağlarlar.
Gece uçuş yasağı olmaması, yükleme-boşaltma, taxi ve iniş-kalkış sürelerinin kısa olması uçağın yerde kalış süresini kısaltır ve bu da maliyetleri düşürür. Gece uçuş yasağının olmaması ile uçağın kullanılabilir ömrü uzar ve uçağın ekonomik ömrünün maksimum kullanımıyla birim maliyetler düşer. Uçağı havada tutma süresi arttıkça kârlığı da artıracaktır.
Yerel otoriteler için;
Havalimanı etki bölgesinde kaydadeğer bir istihdam ve vergi artışı sağlanır. Bölge ekonomisi canlanır.
Güvenilir ve rekabetçi hava kargo taşımacılığı, lojistik ve dağıtım sektörleri gibi diğer çevreci sektörleri bölgeye çeker.
Doğru bir planlama ve uygulama ile bölgede atıl kalmış çeşitli tesis ve kurumları aktif hale getirerek bölge ekonomisine katkı sağlayacaktır.
Diğer sektörler;
Birçok sektör ürünlerini pazara en hızlı ve ucuz şekilde ulaştırmak ister. Özellikle ürünlerin pazara en kısa sürede ulaşması hayati önem taşıyan teknoloji, medikal, finans, otomotiv v.b. sektörlere kaydadeğer zaman ve maliyet katkısı olacaktır.
Tüm bunların üzerinde kargo dostu bir havalimanına sahip olmak havalimanı çevresinde yüksek değerli ürün üretimini teşvik ederek ülkenin dış ticaret dengesine pozitif bir etki yapacaktır. Günümüzde ne kadar ihracat yaptığınızdan daha çok ihraç ettiğiniz ürünlerin değerinin yüksek olması önemlidir. En iyi örnek olan Hong Kong havalimanı 2011 yılında 3.9 milyon ton kargo elleçleyerek Hong Kong dış ticaretinin %36 lık kısmını gerçekleştirmiştir.
Türkiye’de durum nedir?
Mevcut durumda kargo dostu havalimanından daha çok kargoya gem vuran havalimanlarından bahsedebiliriz. Ne yazık ki ülkemiz havalimanlarında kargo üvey evlat muamelesi görür ve yoğun havalimanlarından dışlanıp az yoğun ya da atıl durumdaki havalimanlarına sürülmek istenir. Kargo havayollarının ve uçaklarının Atatürk havalimanından önce Sabiha Gökçen havalimanına sonra da Çorlu havalimanına yönlendirilmek istenmeleri bunun en güzel örneğidir. Ülkemizde havalimanları sadece yolcu terminali veya topyekün havalimanı özelleştirilmeleri sonucunda satın alan işletmeci haklı olarak işletme süresi boyunca maksimum geliri elde etmek istemektedir. Atatürk havalimanında yaşadığımız şekilde yanan antrepoların yerine havalimanı işletmecisi yenilerinin yapılmasına izin vermemiş ve o alanı da yolcu uçağı pozisyonuna dönüştürmüştür. Havalimanı ve özellikle de terminal işletmecisi için kargo ve kargo uçakları çok cazip müşteriler değildir. Terminal işletmecisi için neredeyse hiç gelir yaratmayan bir müşteriyken havalimanı işletmesi için de yolcu uçağına göre çok daha düşük gelir yaratır. Üstelik kargo uçaklarının apronda kapladıkları park pozisyonu ve konaklama süresi hesaba katıldığında bu haklı bir nedendir.Tüm bu nedenlerden ötürü kargo dostu havalimanının tercihen sadece kargo uçuşlarına özel bir havalimanı olması, karma havalimanında ise ayrı bir yönetiminin ve yapılanmasının olması gerekmektedir.Tabii burda havalimanı yönetimlerinden dışında yetkili otoriterelerden kaynaklanan sorunlar da mevcuttur.Kargo dostu havalimanı ile ilgili en büyük handikap da yine bu otoritelerden kaynaklanacaktır.Siz diğer tüm hizmetleri ne kadar düşük maliyetli ve hızlı yaparsanız yapın devlet kurumları bunun için yeterli ve gönüllü olmadığı sürece bazı şeylere gerçekleştirmek mümkün olmayacaktır.
Ne yazık ki ülke olarak birçok konuda geçen yıllara ve yaşanan birçok olumlu gelişmeye rağmen(artan ihracat, gelişen sivil havacılık sektörü, artan teknolojik yatırımlar, özelleşen havalimanları v.b.) hava kargo konusunda aynı oranda bir gelişim sağlandığını söyleyemeyiz. Ancak bu konuda önümüzdeki yıllarda hızlı bir gelişim ve değişim yaşanması da kaçınılmaz. Mevcut havalimanlarının batısında yapılması planlanan üçüncü havalimanı projesinin aynı zamanda kargo dostu bir havalimanı olması bunun önemli bir adımı olabilir. Karayolu, demiryolu ve liman bağlantısının olması, üretim merkezlerine ve pazarlara yakın olması gibi kargo dostu bir havalimanı için uygun coğrafi şartlara sahip bir lokasyon. Her ne kadar bunun tamamen yolcudan ayrı bir havalimanı olması tercih edilirse de dünyada taşınan kargonun büyük çoğunluğunun yolcu uçaklarında taşınıyor olması ve etkin kaynak kullanımı gözönüne alındığında yolcu+kargo havalimanı olması mantıklı olacaktır. Burada önemli nokta havalimanının kargo dostu olması yanında uzun dönemli olarak bu ünvanını devam ettirmesi gerekliliği olacaktır. Şu aşamada adı geçen bölgeler de bunun için uygun olacaktır. Burada önemli nokta mevcut hükümetin yeni havalimanı ile ilgili planlaması olacak bu da kendilerinin her zaman ifade ettikleri 2023 vizyonlarının ne kadar gerçekçi olduğunu ortaya koyacaktır.